Монгол: Ноолуурын үнийн хэлбэлзэл
Засгийн газрын зүгээс тухайн салбарыг тогтворжуулахад чиглэсэн дэмжлэг үзүүлсэн хэдий ч 2012 онд ноолуурын үнэ огцом унаж Монголын нэхмэлийн салбарыг уналтанд оруулсан.Гэсэн хэдий ч тухайн салбарынхан бүтээгдэхүүний биржийг төлөвлөх нь энэ асуудлыг шийдвэрлэнэ гэж үзэж байна.
Худалтан авалтын улирал 3-4-р сард улсын гол салбар болох ноолуурын үнэ 1кг нь 70000₮ ($52) нээлтийн ханштай байсан бол үнэ нь хурдацтайгаар унасаар 1 кг нь 40,000₮ ($30) хүртэл буурсан. Орон нутгийн хэвлэлд бичсэнээр малчид 1 кг нь 100,000₮ ($75) хүртэл өснө гэж найдаж байжээ.
Үйлдвэрлэгчид болон малчид Үндэсний Ноос Ноолуурын Холбооноос (ҮННХ) тооцоолон гаргасан 56,000-58,000₮ -ийн үнийг хятад наймаачид оролцсоноор өөрчлөгдсөн гэж буруутгаж байна. Гэсэн хэдий ч төрийн албан тушаалтнууд энэ тогтворгүй байдал нь хөдөөний үйлдвэрлэгчид засгийн газрын зээлийг зориулалтын бус ашигласнаас үүдэн үнийн хөөрөгдөл үүсгэн “хуйвалдсан” гэж үзэж байна.
Олон улсын бүлгүүдийн тайлангууд орон нутгийн наймаачид үнэхээр зах зээлд нөлөөлөх оролдлого хийсэн гэж үзэж байна. 6-р сард нийтлэгдсэн Дэлхийн Банкны Эдийн засгийн улирлын тоймд “малчид ба наймаачид зах зээл дээр борлогдох ба экспортонд гаргах түүхий ноолуурын хэмжээг хязгаарлаж түүхийн ноолуурын үнийг өсгөхийг оролдсон” гэж бичсэн байна. Үүний үр дүнд 2012 оны эхний улиралд жилийн тооцооллоор түүхий ноолуурын экспортоос олох ашиг 57%-аар буурсан ба экспортын хэмжээ 36%-аар буурсан байна. 2011 оны 9-р сард Санхүү Эдийн Засгийн Яам ноос ноолуурын салбарт дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор 300 тэрбум төгрөгийн ($223.55 сая) үнэ бүхий монголын бонд гаргасан байна. Хятадын дараахи хоёр дахь дэлхийн томоохон үйлдвэрлэгч Монгол нь жил бүр 6700 тонн түүхий ноолуур үйлдвэрлэдэг бөгөөд дэлхийн нийт нийлүүлэлтийн 28%-ийг эзлэдэг.
Томоохон ноолуур боловсруулагч болох Schneider Group-н 4-р сарын мэдээлэлд “Малчид ба наймаачид хувьцаагаар түүхий ноолуурын үнийг хамгийн дээд үнийн түвшинд барьж байна. Орон нутгийн ээрмэлчид өнөөг хүртэл чимээгүй байхад хятадын худалдан авагчид давуу эрх эдлэж байна”гэж бичсэн байна.
Засгийн газрын гишүүн Т.Сэдванчигийн хэлснээр, энэ жил хөрөнгө зарцуулсан боловч орон нутгийн түүхий ноолуурыг боломжийн үнээр худалдан авах худалдан авагч олдохгүй байна. Мөн түүнчлэн Сэдванчиг 4-р сард орон нутгийн хэвлэлэлд хятадын наймаачдыг буруутгах нь буруу гэжээ.
“Хятадын наймаачид ноолуур ба түүхий эд худалдан авахгүй байсан ч монголчууд ноолуурыг тогтвортой үнэ ханшаар худалдаж авах хэрэгтэй. Бид ийм төрлийн зээл олгодоггүй, учир нь орон нутгийн пүүсүүд хоорондоо хуйвалдаж манай малчдын амьдралыг эрсдэлд оруулж мэднэ” гэж тэрээр нэмж хэлжээ.
Засгийн газраас төлөвлөсөн 300 тэрбум төгрөгийн ($223.55 сая) 150 тэрбум төгрөгийг ($111.77 сая) жижиг ба дунд үйлдвэрлэлийг дэмжихэд, 50 тэрбум төгрөгийг ($37.26 сая) тэмээ ба хонины ноосыг орон нутгийн үйлдвэрүүдэд борлуулдаг малчдад, 100 тэрбум төгрөгийг ($74.52 сая) үйлдвэрлэгчдийг дэмжихэд зарцуулхаар төлөвлөсөн байжээ.
“Үнийн хэлбэлзэл 5000₮ ($4) илүү байх ёсгүй” гэж Сэдванчиг хэлжээ. “Үйлдвэрлэгчдэд олгосон зээлийг тэдний сүлжмэлийн үйлдвэрүүдийг бүрэн чадлаар нь ашиглах, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, түүхий эд худалдаж авахад, тэр дундаа гадаадын орнууд руу шууд нэмэлт өртөггүй гаргаж байгаа боловсруулаагүй түүхий эдийг худалдаж авахад зарцуулагдах ёстой байсан. Монголын компаниууд ба наймаачид хятадуудаас өрсөж түүхий эд худалдан авч байгаа үгүйг нягтлах нь засгийн газрын өрсөлдөөний стратеги юм”.
Энэ оны орлого болох ойролцоогоор 180 сая ам.доллар нь түүхий ноолуурыг Хятадад борлуулснаас олсон орлого бөгөөд энэ нь нийт экспортын 80%-ийг эзлэж байна. Хэрэв энэ улс бүх түүхий ноолуурыг экспортлохоос өмнө боловсруулах юм бол ашиг нь 480-520 ам.долларын болох тооцоолол гарч байна. 2012 оны үйлдвэрлэлийн өргөн хүрээтэй зорилго бол түүхий ноолуурын ядаж 30%-ийг дотоодын зах зээл дээр боловсруулах явдал юм.
Хөрөнгийн талаархи маргааны хажуугаар Хүнс, Хөдөө Аж Ахуй, Хөнгөн Үйлдвэрийн Яамнаас (ХХААХҮЯ) 4-р сард танилцуулсан Монголын ноолууран бүтээгдэхүүнүүдийн онцгой худалдааны тэмдгийг гаргаснаар үйлдвэрийн ашгийг нэмэгдүүлэх дэвшилтэт дохио болсон. ХХААХҮЯ-ны Хөнгөн Үйлдвэрийн Стратеги Хэрэгжүүлэлтийн Хэлтсийн Ахлах мэргэжилтэн Б.Батцэцэг орон нутгийн хэвлэлд хэлснээр “Монголын Тансаг Ширхэгт” брэндийг (Mongolian Luxurious Texture) ямаа, тэмээ, сарлагны ноолууранд хэрэглэх болно гэжээ.
Тус салбарынхан орон нутгийн хэвлэлд хэлэхдээ Монголын Хөдөө Аж Ахуйн Бүтээгдэхүүний Бирж (МХААББ) нь хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн ба түүхий эд борлуулах зорилгоор Хөдөө аж ахуй зах зээлийн хуулийн дагуу байгуулсан бөгөөд энэ хуулийн хэрэгжилт нь энэ салбарын үнийн асуудлыг шийдвэрлэж чадах байсан гэжээ. 7-р сард байгуулагдсан МХААББ нь бүх малын гаралтай бүтээгдэхүүн ба түүхий эдийг хамруулж, шударга үнийг хянах механизм болох зорилготой юм.
Улаанбаатарт байрлах МХААББ нь хөдөө орон нутагт байрлах дуудлага худалдаа ба түүхий эд худалдан авагч хоршоодтой утсаар буюу интернетээр үнээ яридаг болохыг хүлээж байна.
Монголын 34% буюу 1.1 сая ажиллах хүчин хөдөө аж ахуйн салбарт буюу мал маллах тэр дундаа ноолууран утас гаргахад ашигладаг ямаа маллаж байна.
“Бэлтгэл ажлыг богино хугацаанд түргэн дуусгах нь хэцүү ажил байсан /энэ жил бирж ашиглахад/. Шууд шахалт хэцүү байх байсан. Энэ жил хэрэгжүүлэх хэцүү байх байсан. Гэхдээ ирэх жил бид хөрөнгийн бирж дээр борлуулах болно”, гэж ҮННХ –ийн Гүйцэтгэх Захирал Г.Ёндонсамбуу хэлсэн.
Гэсэн хэдий ч хэрэв засгийн газар нь яамд, ноолуурын бизнесийн холбоодын хоорондын харилцаа холбоо ба салбарын зохицуулалтыг сайжруулах юм бол шинэ бүтээгдэхүүний бирж ч мөн эдийн засгийн гол түлхүүр ба хөдөөний монголчуудын амьдралын чухал орлогын эх үүсвэрт нөлөөлж буй тогтворгүй байдалтай тэмцэх болно.
Stay updated on how some of the world’s most promising markets are being affected by the Covid-19 pandemic, and what actions governments and private businesses are taking to mitigate challenges and ensure their long-term growth story continues.
Register now and also receive a complimentary 2-month licence to the OBG Research Terminal.
Register Here×The downstream energy sector in Brunei Darussalam is set to get the biggest makeover in its history, with a Chinese consortium planning to invest up to $6bn to develop an oil refinery and...
The downstream energy sector in Brunei Darussalam is set to get the biggest makeover in its history, with a Chinese consortium planning to invest up to $6bn to develop an oil refinery and...
The Turkish Prime Minister Bulent Ecevit has spent the last week in the US hoping to garner support for economic reforms at home and trade concessions for Turkish exports to the US.
