Монгол улс: Уул уурхайн хуулийн төслийн ээдрээтэй асуудлууд
Маргаантай байгаа ашигт малтмалын тухай хуулийн төсөл Засгийн газарт хэлцэгдэж байгаа ба энэ нь улс орны хэмжээнд байнгын яригдаж байдаг Монгол улсын уул уурхайн салбарыг шинэ төвшинд аваачих, шинэ хуулинд тулгамдаж буй зайлшгүй шаардлагуудыг оруулан өөрчлөлт оруулах зорилготой хэдий шүүмжлэгчид энэ хууль хэрэгжиж эхэлсэнээр салбарын үйл ажиллагаанд эрсдэл бий болно гэж үзэж байна.
Засгийн газрын мэдэгдэж байгаагаар, төлөвлөж байгаа хууль нь уул уурхайн компаниудын хөгжил, тогтвортой байдлыг улс орны эдийн засгийн хөгжил, компаниудын нийгмийн хариуцлага, байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагааг хөгжүүлэх замаар шийдвэрлэх юм байна.
Гэвч шүүмжлэгчид энэхүү хуулийн төсөл нь хөрөнгө оруулалт, лицензийн асуудал дээр хэтэрхий хүнд тусаж, олборлолтын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулж байна гэж үзэж байна. 1 дүгээр сарын 18-нд Ерөнхийлөгчийн тамгийн газар Дэлхийн банк, Германы олон улсын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг, болон Монголын уул уурхайн сэтгүүл хамтран төлөвлөж буй хуулийн талаар нээлттэй хэлэлцүүлэг явуулсан.
Уулзалтаар хэлэлцүүлэгт оролцсон албаны хүмүүс улс төрийн үзэл бодлын үүднээс оролцсон гэж үзсэн ба зарим нэг шүүмжлэгчид хуулийг уул уурхайн баялагаас хангаллтай хүртэж чадаагүй гомдолтой гэж үзэж байгаа нутгийн оршин суугчдын үзэл бодол дээр тулгуурласан гэж шүүмжилж байна.
Эдгээр шүүмчлэгчдийн гаргасан шүүмжлэлд хариу болгон Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын дарга Р. Цагаан Ашигт малтмалын тухай хуулийн төсөл ирэх /6 дугаар сард/ болох Еоөнхийлөгчийн сонгуультай холбогдуулан улс төржихгүй байх ёстой гэж мэдэгдсэн ба “Энэхүү хуулийн төслийн ажил эхлээд 2 жил болж байгааг та бүхэн мэдэж байгаа. Энэ хууль сонгуулийн дараа ч Их хурлаар батлагдаж болох байсан” гэж мэдэгджээ.
Хуулинд гадаадын уул уурхайн компаниудын үүргийн талаар зааж оруулсан ба тухайн компаниуд хэрэгжүүлж буй төслийнхөө 34 хувийг орон нутгийн иргэдэд өгөх зэрэг шинээр хэд хэдэн нэмэлт заалтууд орсон. Түүнчлэн компаниудаас энэ нь ашиггүй байсан ч гэсэн хүдэр олборлохыг шаардсан. Хэлцэгдэж буй хуулийн дагуу ашигт малтмалын олборлолтын лицензийг хэдийгээр гадаадын хөрөнгө оруулагчид Монголд өөрийн охин компаниа байгуулах эрхтэй ч зөвхөн Монголд үйл ажиллагаа явуулах эрх бүхий байгууллага эзэмших юм байна.
Гадаадын хөрөнгө оруулагчид энэ хуулийн дагуу засгийн газар уул уурхайд сонирхол бүхий гадаадын хөрөнгө оруулагчдад хэтэрхий их хяналт тавьж байна гэж үзэж байна. Уг хэлцэгдэж буй хууль Монголын бизнесийн зөвлөлөөс мөн ялгаагүй шүүмжлэлийг хүртээд байгаа ба 1 дүгээр сард Ерөнхийлөгчийн тамгийн газарт илгээсэн нээлттэй захидалдаа “Одоогийн хэлэлцэж байгаа ашигт малтмалын тухай хууль нь уул уурхайн салбарын одоогийн хөгжилийг сааруулахгүй ч уг салбарт ирэх цаашдын хөрөнгө оруулалтад саад учруулж байна” гэж бичжээ.
Шүүмжлэгчид мөн хуулийн төсөлд маш чухал асуудлыг ч хэрхэн шийдвэрлэх талаар тусгаагүй гэж шүүмжилсэн. Лондонгоос гаралтай Ориго Партнерс уул уурхайн компанийн захирал Люк Лэсли, Доу Жонсд өгсөн ярилцлагадаа маргаан шийдвэрлэх үйл явц, шийдвэрлэх хүнний талаарх асуудал болон лицензийн аюулгүй байдлын хугацааны талаар анхаарах асуудал их байгааг дурдсан.
Монгол улсын хурдацтай өсөж буй эдийн засаг уул уурхай эрдэс баялагийн олборлолтоос асар их хамааралтай ба энэ нь ДНБ-ний гуравны нэг, экспортын 85 хувийг эзэлдэг. ДНБ-ний өсөлт 2011 онд 17 % ба тооцоолж буйгаар 2020 он гэхэд 2 дахин өсөх хандлагатай ба голчлон Оюу Толгойн алт зэс олборлолт, Таван Толгойн коксжсон нүүрс олборлолт нөлөөлнө. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд алтны олборлолт 17 дахин, зэс, молибдений олборлолт 32 %-иар нэмэгджээ. 2011 оны жилийн нүүрсний олборлолт 30 сая тонн ба албаныхны мэдэглэж байгаагаар энэ нь 1995 оныхоос 4, 8 сая тонноор нэмэгджээ.
Улаанбаатар хотод байрладаг Билүүт уул уурхайн команийн захирал, хуулийн төсөл боловсруулах багийн гишүүн Д. Бат- Эрдэнэ нээлттэй хэлэлцүүлгийн үеэр хуулийг өөрчлөх шаардлага их байсан. Өмнөх хууль нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдийг татах, ажлын байр бий болгох, гадаадын хөрөнгө, технологийг монголд оруулах зорилготой байсан ба энэ нь орон нутгийн хүрээнд хээл хахууль бий болоход хүргэсэн. Одоогийн хуулийн төсөл энэхүү өмнөх хуулийн алдааг засахад оршиж байгаа юм гэж хэлсэн байна.
Хуулийн төсөл өнгөрсөн оны 5 дугаар сард гаргасан 100 тэрбум төгрөг /76 сая доллар/ -өөс дээш хөрөнгө оруулалт Засгийн газраас зөвшөөрөд авах тухай шинэ хууль дээр үндэслэсэн. Хуулийг дэмжигчид Монголын эдийн засгийн хөгжилд чухал үе ирж байна гэж үзэж байгаа ба харин шүүмжлэгчид үүний улмаас уул уулын баяжуулах Рио Тинто групп Оюу толгойн 6.2 тэрбум долларын төслөөр хийгдэх барилгын ажлаа түр хугацаагаар зогсоосон ба шинээр орд нээх ажлаа ч бас Засгийн газрын шаардлагын дагуу зогсоосон байна.
Хуулийн төсөл Засгийн газраар хэлцэгдэж эхэлсэн цагаасаа зарим нэгний дургүйцлийг хүргэж эхэлсэн ба Хятадын эдийн засгийн тулгуур болсон асуудлуудаар хүсэлтийг нь хүлээж аваагүй учир ба 1 дүгээр сарын 28-нд БНХАУ-ын хөнгөн цагааны корпораци /Chalco/ хэрвээ Монгол улс нүүрсний хангалтын талаар байгуулсан гэрээг хүчингүй болгосон тохиолдолд хуулийн байгууллагад хандах болно гэж анхааруулсан.
Хуулийн төслийн таалаарх асуудлууд хурцаар тавигдаж байгаа ба Засгийн газар ч арл иргэд, хөрөнгө оруулагч хоёрыг алиных нь ч санаанд нийцсэн хууль боловсруулахаар хичээж байна. Ажиглагчидын үзэж байгаагаар Засгийн газар, энэ салбарыхантай илүү нягт холбоотой ажиллаж байж үйлдвэрлэгж, хөрөнгө оруулагч нарын аль алинд нь урд хугацааны ажиллагаатай ажиллаж чадна.
Stay updated on how some of the world’s most promising markets are being affected by the Covid-19 pandemic, and what actions governments and private businesses are taking to mitigate challenges and ensure their long-term growth story continues.
Register now and also receive a complimentary 2-month licence to the OBG Research Terminal.
Register Here×The downstream energy sector in Brunei Darussalam is set to get the biggest makeover in its history, with a Chinese consortium planning to invest up to $6bn to develop an oil refinery and...
The downstream energy sector in Brunei Darussalam is set to get the biggest makeover in its history, with a Chinese consortium planning to invest up to $6bn to develop an oil refinery and...
The Turkish Prime Minister Bulent Ecevit has spent the last week in the US hoping to garner support for economic reforms at home and trade concessions for Turkish exports to the US.
